Jak funkcjonują urlopy ojcowski i tacierzyński?

Tatowie coraz częściej korzystają z przysługujących ich urlopów – ojcowskiego i tacierzyńskiego. Dowodzą tego dane Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej, zgodnie z którymi do końca maja 2021 roku ponad 70 tysięcy mężczyzn skorzystało z urlopu ojcowskiego. Dla porównania: jeszcze w poprzednim roku było to 60 tysięcy. Jakie możliwości przysługują mężczyznom opiekującym się dziećmi?

Urlop ojcowski to główne świadczenie dla tatów. W razie potrzeby mogą też wziąć urlop zwany potocznie tacierzyńskim, okolicznościowy z okazji narodzin dziecka oraz, jeśli jest taka potrzeba, związany z pobytem nowo narodzonego dziecka w szpitalu.

Urlop ojcowski

Trwa 14 dni, zaś tatowie mogą go podzielić na dwie części i skorzystać z niego w dowolnym momencie.

Zgodnie z Kodeksem pracy mężczyzna, który wychowuje lub adoptował dziecko, ma określony czas na wykorzystanie świadczenia:

1. do ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia lub

2. do upływu 24. miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez nie 7. roku życia. Z kolei w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia.

Komu przysługuje urlop ojcowski? Osobom prowadzącym własną działalność, zatrudnionym na umowie o pracę lub pracującym na umowie cywilnoprawnej. W tym ostatnim przypadku muszą mieć jednak ubezpieczenie chorobowe.

Wynagrodzenie za czas wolnego wynosi 100% podstawy wymiaru. Zasiłek oblicza się ze średniej pensji z ostatnich 12 miesięcy poprzedzających okres opieki nad dzieckiem.

Jakie formalności trzeba spełnić?

Pracownik powinien złożyć stosowny wniosek najpóźniej 7 dni przed planowaną datą wolnego.

We wniosku muszą znaleźć się:

• skrócony odpis aktu urodzenia dziecka lub dzieci bądź zagraniczny akt urodzenia,
• kopia prawomocnego postanowienia sądu o przysposobieniu dziecka (w przypadku adoptowanego lub przysposobionego dziecka),
• oświadczenie pracownika, w którym znajduje się się informacja, czy korzystał już z urlopu ojcowskiego lub jego części,
• kopia prawomocnej decyzji o odroczeniu obowiązku szkolnego (jeśli wniosek dotyczy dziecka, wobec którego podjęto taką decyzję).
  Jak wygląda składanie wniosku w przypadku taty, który jest przedsiębiorcą? W takiej sytuacji składa on te same dokumenty do ZUS-u, na przykład przesyłając je drogą elektroniczną przez PUE ZUS. Wówczas również obowiązuje termin 7 dni przed planowanym wolnym.

Inne możliwości

Oprócz urlopu ojcowskiego tatowie mają prawo do urlopu okolicznościowego z okazji urodzenia dziecka (2 dni), tacierzyńskiego oraz w przypadku pobytu nowo narodzonego dziecka w szpitalu.

Co ważne, czas spędzony z dzieckiem w szpitalu nie jest wliczany do rodzicielskiego ani ojcowskiego. Urlopy te zawsze wydłużają się jednak o okres hospitalizacji dziecka.

Sam tacierzyński to potoczna nazwa części macierzyńskiego. Jeśli rodzice uznają, że zachodzi taka potrzeba, wówczas tata przejmuje go od mamy. Długość jego trwania zależy jednak od tego, ile czasu to mama opiekowała się dzieckiem. Zgodnie z Kodeksem pracy macierzyński trwa 20 tygodni, z czego 14 musi wykorzystać mama. Tacie pozostaje jedynie 6 tygodni. Warto zaznaczyć, że tacierzyński nie może trwać równocześnie z macierzyńskim. Taka możliwość przysługuje jedynie w przypadku ojcowskiego.

W niektórych sytuacjach tacierzyński może być dłuższy, tak jak w przypadku narodzin bądź adopcji więcej niż jednego dziecka:

• przy 2 dzieci – 17 tygodni,
• przy 3 dzieci – 19 tygodni,
• przy 4 dzieci – 21 tygodni,
• przy 5 lub większej liczbie dzieci – 23 tygodnie

W trakcie macierzyńskiego tata otrzymuje zasiłek od ZUS-u, który wynosi 100% podstawy wymiaru. Jest to 100% średniego wynagrodzenia pracownika z ostatnich 12 miesięcy.

Czym zatem różni się tacierzyński od ojcowskiego? Ten drugi jest udzielany zawsze, niezależnie od tego, czy mama przebywa na macierzyńskim. Wynosi 14 dni i można go podzielić w razie potrzeby. Daje też gwarancję, że tata nie będzie w tym czasie zwolniony.